Përkufizimi dhe Historia
Gështenja, emër qi i jepet llojit që e formon bimën nga familja e drurit të ahut dhe lisit (Fagaceae) dhe emri që i jepet pjesës që konsumohet (frutave të tyre) Castanea. Mund të përshkruajmë si pemë që dimrit gjethet i bien, ka gjethe në formë shtize të gjata me pjesën e sipërme të mprehtë me dhëmbëza të dendura, frutat me mbështjellës me gjëmba të mprehta. Frutat me përmbajtje nishesteje janë një burim i ushqimit për kafshët dhe njerëzit, druri është i vlefshëm dhe i qëndrushëm. Në hemisferën veriore, në vendin tonë rritet si një kultivar i pyjeve me trup të gjatë.
Është një lloj i rëndësishëm që për shumë viteTurqia dhe Kaukazi kanë përfituar nga pyjet natyrore apo nga llojet që janë përfshirë në kulturën e tyre. Sot, rëndësia e këtij lloji rrjedh nga fruti, druri, gjethet dhe lulet që kanë përdorim të zakonshëm komercial dhe të brendshëm në të gjithë vendin.
Gështenja në Turqi-te Marmara dhe Anadollinë Veriore, sidomos me llojet e ndryshme të gjetheve (Lisi, shkoza, ahu etj.) krijojnë qëndrime të përziera kurse në rajonet e Egjeut dhe Mesdheut, megjithëse ka një shpërndarje natyrore, ajo është shumë më e kultivuar. Shpërndarja e përgjithshme gjeografike e këtyre llojeve është në Evropën Jugore, Turqi dhe Kaukazi. Nëse analizohet nga aspekti i shpërndarjes gjenerale, mund të vërehet se ky lloj është një bimë e zonave klimatike submediterrane.
Shpërndarja natyrore e gështenjës në botë është në Azinë Lindore (Kina ,Korea,Japonia), Turqi, Evropë Jugore dhe Amerikë Veriore. Më shumë mund të themi që gështenja së bashku me llojet vendore në formë pylli është duke u kultivuar në mënyrë natyrale në hemisferën veriore. Më së shumti kultivohet në shtetet si në Kinë. Kore, Japoni dhe shtetet mesdhetare. Ndër vendet tona që marrin pjesë në zonën mesdhetare, lloji Castanea Sativa Mill (Gështenja Evropiane) është duke u kultivuar në formë natyrale në vendet që përmbajnë kushte lagështie, në zonat e Detit të Zi, Marmara dhe Egje.
