Kestane Üretimi ve Pazarlanması
Dünya kestane üretimi diğer sert kabuklu meyve türlerine göre oldukça azdır. Buna karşın özellikle 1990’lı yıllardan sonra üretim belirgin bir şekilde artmıştır. Nitekim 1961 yılında 594398 ton olan üretim, 1970’de 565272 ton, 1980’de 472013 ton, 1990’da 484276 ton, 2000’de 937655 ton olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ilk defa 1 milyon tona ulaşan üretim, 2010 yılında 1958547 tona yükselmiştir.
1961-2010 arasındaki 49 yıllık dönemde üç kattan fazla bir artışın olduğu dikkati çekmektedir. Önceki dönemlerde üretimde söz sahibi olan bazı Avrupa ülkelerinin üretimlerinin azalmasına rağmen dünya genelinde artışın devam etmesi özellikle Çin’in üretimindeki artıştan kaynaklanmaktadır. Kestane üretimi daha çok kestanenin doğal yayılış alanları içerisindeki ülkelerde yapılmaktadır.
Asya kıtası üretimde ilk sırada yer almakta olup, dünya kestane üretiminin %87.5’i bu kıtadan karşılanmaktadır. Bu kıtada Çin, G. Kore, Türkiye ve Japonya önemli üretici ülkelerdir. Üretimde Avrupa kıtası %8.3’lük paya sahiptir. Bu kıtada önemli üreticiler İtalya, Portekiz, İspanya, Yunanistan ve Fransa gibi Akdeniz havzası ülkeleridir. Amerika kıtası ise%4.2’lik bir pay ile son sırada yer almaktadır. Bu kıtanın önemli üretici ülkesi Bolivya’dır.
Dünya kestane ticareti diğer meyve türlerinde olduğu kadar kayda değer bir düzeyde değildir. Üretilen kestanenin büyük bir kısmı üretici ülkelerin iç piyasasında tüketilmekte, sadece %6.7’si ihraç edilmektedir. İhracatta 2009 yılı itibariyle üretimde olduğu gibi yaklaşık 46703 ton ile Çin ilk sırada gelmektedir. Diğer önemli ihracatçı ülkeler ise, sırasıyla G. Kore (12300 ton), Portekiz (7154 ton), İspanya (6957 ton) ve Türkiye(2919 ton)’dir.
Türkiye 2010 yılı itibariyle 60 bin tona (59171 ton) yaklaşan üretimiyle Çin ve G.Kore’den sonra dünyada üçüncü üretici durumundadır. Dünyada üretilen kestanenin %3.02’si Türkiye’den sağlanmaktadır. 1961 yılında 38400 ton olan kestane üretimimiz 1992 yılına kadar sürekli artış göstermiş ve 85000 ton ile en yüksek üretim seviyesine ulaşmıştır. Ancak daha sonraki yıllarda istikrarsız bir seyir izlemiştir. Gerçekten de yıllar itibariyle kestane ağacı sayısı sabit kalmasına rağmen üretimde artış-azalışların olduğu görülmektedir (Tablo 4). Ayrıca ağaç başına düşen verimde de istikrarsız bir durum söz konusudur. Nitekim 1992’de 44 kg iken, sonraki yıllarda azalmanın olduğu dikkati çekmektedir. Bu azalmada kuşkusuz mürekkep hastalığı ve kestane dal kanserinin büyük etkisi bulunmaktadır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de bu hastalıklarla mücadele konusunda çalışmalar yapılmakta ise de henüz yeterince başarı sağlandığı söylenemez. Kestane dal kanseri ile özellikle Marmara Bölgesi’ndeki ağaçlar büyük zarar görmüş ve verimleri azalmıştır.
Bolivya’nın 1961, 1970 ve 1980 dönemlerindeki kestane üretim değerlerine ait istatistiki verilere ulaşılamamıştır.
Ülkemizde kestane üretim alanları, Karadeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde toplanmıştır (Şekil 1). Söz konusu sahada yaklaşık 118 bin dekar alanda 2.4 milyona yakın kestane ağacı bulunmaktadır. Ağaç sayısı ve üretim miktarı bakımından Aydın, Kastamonu, İzmir, Sinop, Bartın, Bursa, Balıkesir, Zonguldak ve Manisa illeri ilk sıralarda yer almaktadır (Tablo 5).
Türkiye’de kestane üretiminin 2010 yılı itibariyle %57.1’lik (31688 ton) kısmı Ege bölgesinden karşılanmaktadır. Bu bölgemizde üretimin en yoğun olduğu alan, güneyde Menteşe dağları ile kuzeyde Aydın dağları arasında kalan sahadır. Bu alanda Büyük Menderes ve Küçük Menderes ovaları ile Bozdağlar, Aydın dağları ve Menteşe dağları yamaçlarında üretimi yapılmaktadır. Bölgenin ve ülkemizin en fazla üretim yapılan ili Aydın’dır. Nitekim aynı yıl Türkiye toplam üretiminin %33.5’i (18605 ton) bu ilimizden karşılanmıştır. Bu ilimizin Söke, Kuşadası ve Germencik ilçeleri hariç bütün ilçelerinde üretim söz konusudur. Özellikle Nazilli çevresi Türkiye üretiminin %15.4’lük (8559 ton) kısmını üretmektedir.
Bölgedeki diğer üretici illerden İzmir’in yıllık üretimi 8659 ton kadardır. Bu üretim miktarıyla Aydın ve Kastamonu’dan sonra ülkemiz üretiminde üçüncü sırada yer almaktadır. Üretimin yaygın olduğu sahalar Beydağ, Ödemiş ve Tire ilçelerinde yoğunluk kazanmıştır. Manisa 2050 ton üretimiyle ülkemiz kestane üretiminin %3.7’lik kısmını üretmektedir. Bu ilimizin üretiminin %90’dan fazlasını Sarıgöl, Demirci, Turgutlu ve Alaşehir ilçeleri karşılamaktadır. Kütahya 2374 ton üretimiyle bölgenin önemli üretici illerindendir. Bu ilimizde üretimin tamamı Simav ve Gediz ilçelerinde yapılmaktadır.
Bolu iline bağlı bir ilçe olan Düzce 1999 yılında il yapılmıştır. Aynı yıl Bolu’ya bağlı Akçakoca, Cumayeri, Çilimli, Gölyaka, Gümüşova, Kaynaşlı ve Yığılca ilçeleri Düzce ili sınırlarına dahil edilmiştir. Bu nedenle Düzce il yapılmadan önceki 1991 ve 1995 dönemleri verileri Bolu iline ait verilerdir. Zaten kestane üretimi günümüzde Düzce’ye dahil edilen ilçelerde söz konusu olduğundan 1999 yılından sonraki dönemlerde Bolu ilinde üretim gerçekleşmemiştir.
Ege bölgesinden sonra en fazla kestane üretimi yapılan bölgemiz Karadeniz’dir. Ülkemiz üretiminin %35’i (19372 ton) bu bölgemizden sağlanmaktadır. Bölgedeki en büyük üretici ilimiz 9225 ton ile Kastamonu’dur. Ülke üretiminde ikinci sırada yer alan bu ilimizde kestane üretim sahası kıyı kesiminde yoğunlaşmıştır. Bu kesimdeki İnebolu 6350 ton üretimi ile Türkiye üretiminin %11.5’lik kısmını karşılamaktadır. Diğer ilçelerden Cide (2000 ton) ve Bozkurt (600 ton) dışındakilerin üretimi oldukça az olup, il üretiminde önemli değildir.
Sinop Kastamonu’dan sonra bölgenin ikinci önemli üretici ilidir. Yıllık üretimi 4504 ton kadardır. İldeki kestane üretim sahaları Sinop yarımadasının batısında kalan Ayancık, Türkeli ve Erfelek ilçelerinde toplanmıştır. Söz konusu ilçelerin hepsinde üretim 1.000’er tondan fazladır. Bartın ve Zonguldak illeri de bölge üretiminde önemlidir. Bartın’da özellikle Kurucaşile ilçesi üretimin yarıya yakınını karşılamaktadır. Zonguldak’ta ise merkez ilçe ve Ereğli üretimde önemli yere sahiptir. Bölgedeki diğer üretici illerin (Samsun, Düzce ve Rize) üretimleri 1735 ton kadardır.
Türkiye kestane üretiminin %7.9’u (4389 ton) Marmara bölgesinden karşılanmaktadır. Bu bölgemizdeki en önemli üretici ilimiz kestanesiyle ünlü Bursa’dır. Yıllık 1455 ton kestane üretiminin gerçekleştirildiği ilde, İnegöl, Kestel ve Orhaneli ilçeleri üretimde önemlidir. Marmara bölgesinin diğer önemli üretici ili 1.449 ton ile Balıkesir’dir. Bu ilimizde kestane üretim sahaları Balıkesir ovası ve çevresi ile Simav dağları eteklerinde toplanmıştır. Çanakkale ilinde üretimin %80’den fazlası Bayramiç ilçesinden elde edilmektedir. Bölgedeki İstanbul, Kocaeli ve Sakarya illerinin üretimleri ise 775 ton kadardır.
Sonuç ve Öneriler
Ülkemiz dünya kestane üretiminde önemli üretici ülkeler arasında yer almaktadır. Ancak diğer birçok meyve türünde olduğu gibikestane üretiminde de mevcut potansiyelin yeterince değerlendirilemediği görülmektedir. Nitekim 1990’lı yılların başında 80 bin tonun üzerine çıkan üretim giderek azalmış ve günümüzde 60 bin ton seviyesine gerilemiştir. Kuşkusuz bu azalışta en önemli etken kestane ağaçlarına zarar veren hastalıklardır. Gelecek dönemde ölümcül hastalıklara çözüm getirilmediği takdirde üretim daha da azalacak ve bugüne kadar Avrupa kestane üretim ve dış satımında söz sahibi olan ülkemiz bu rolünü başka ülkelere kaptıracaktır. Üretimin artırılması için bazı tedbirlerin alınması kaçınılmazdır. Bu tedbirleri şu şekilde sıralayabiliriz.
